އެއިޑްސް ބަލި

އެކުލަވާލީ: އަލްއަޚް މުޙައްމަދު ޝާފިޢު

އޭޑްސް ބައްޔަކީ އެޗް އައި ވީ ވައިރަސް ގެ ސަބަބުން ޖެހޭ ނުރައްކާތެރި ބައްޔެކެވެ. މިބައްޔަށް އަދި މިހާތަނަށްވަނީ ފަރުވާއެއް ނުހޯދިފައެވެ. އިންސާނީ ތާރީޚް މިހާތަނަށް ދުށް އެންމެ ނުރައްކާތެރި ވަބާގެ ގޮތުގައި ސިފަކުރެވޭ މިބަލީގެ އާޚިރު ނަތީޖާ އަކީ މަރުވުމެވެ.

އެޗްއައިވީ އަކީ އިންސާނާގެ ހަށިގަނޑުގެ ދިފާޢީ ބާރު އެވައިރަސްގެ ސަބަބުން ދަށްކޮށްލާ ނުވަތަ ނައްތާލާ ވައިރަސް އެކެވެ. މީގެ ސަބަބުން އެކިއެކި ޖަރާސީމްގެ ސަބަބުން ޖެހޭ ބަލިތަކުން ދިފާޢުނުވެ، ބަލި ހަށިގަނޑުގައި ފެތުރެމުންދެއެވެ. އެއިޑްސް ޖައްސާ ވައިރަސް އެޗްއައިވީ ހަށިގަނޑުގެ ތެރެއަށް ވަނުމަށްފަހު ދެހަފްތާއާއި ބާރަ ހަފްތާއާއި ދޭތެރޭގައި ލޭޓެސްޓްކުރުމުން އެޗްއައިވީގެ އެންޓިބޮޑީޒް ހަށިގަނޑުގެ ތެރެއިން ފެނިއްޖެނަމަ އެއިން އަންގައިދެނީ އެމީހަކު އެހެރީ އެޗްއައިވީ ނުވަތަ އެއިޑްސް ޖައްސާ ވައިރަސް އާއި ތަޣައްޔަރުވެ އިންފެކްޓްވެފައި ކަމެވެ.
އެއިޑްސް ބަލީގެ ތާރީޚް
އެއިޑްސް ބަލީގެ ވާހަކަ ފުރަތަމަ ފެންމަތިވެގެން އައީ 1981 ވަނަ އަހަރު އެވެ. އެއީ އެމެރިކާގައި އެއް ޖިންސުން ޖިންސީ ގުޅުން ހިންގި ބަޔަކަށް މިބަލި ޖެހިފައިވާކަން އެގުމުންނެވެ. ފުރަތަމަ އޭޑްސް ބަލި ފާޅުވެފައިވަނީ އެފްރިކާގެ ގައުމެއް ކަމުގައިވާ ޒަޔަރ އިން ކަމަށް ވެސް ބުނެވެއެވެ. އެއަށްފަހު ހެއިޓީ އަށް މިބަލި ވާޞިލްވީ ހެއިޓީގައި ދިރިއުޅޭ ބައެއް ޒަޔަރ މީހުންގެ ފުށުންނެވެ.
ހެއިޓީ އިން ދެން ބަލި ދަތުރުކުރީ އެމެރިކާ އަށެވެ. އެއީ ހެއިޓީ އަށް ދިޔަ އެއް ޖިންސުން ގުޅުން ހިންގާ އެމެރިކާ މީހުން ތަކެއްގެ ސަބަބުންނެވެ. ހެއިޓީ އަކީ އެދުވަސްވަރު ހުރިހާ ވައްތަރެއްގެ ޖިންސީ ގުޅުން ހުއްދަ ކުރެވިފައި އޮތް ގައުމެއް ކަމުން އެމެރިކާގެ ވަރަށް ގިނަބަޔަކު އެދުވަސްވަރު ހެއިޓީ އަށް ޗުއްޓީ ހަދަން ދިޔަ ކަމުގައި ބުނެވެއެވެ.
1983 ވަނަ އަހަރު ޢިލްމުވެރިންގެ މަސައްކަތުން އޭޑްސް ބަލި ޖައްސާ ވައިރަސް ހޯދިއެވެ. މިހޯދުމުން އެގުނު ގޮތުގައި އޭޑްސް ބަލި ޖައްސަނީ ހިއުމަން އިމިއުނޯ ޑެފިޝެންސީ ވައިރަސް ނުވަތަ އެޗް އައި ވީ އެވެ. ލޭގެ ތަޙްލީލު ތަކުގެ އެހީގައި ބަލިޖެހިފައިވާ މީހުންގެ ލޭގައި ބައްޔާއި ގުޅިގެން އުފެދޭ ހަށި ދަމަނަ ، ނުވަތަ އެންޓިބޮޑީޒް ހުރިކަން އިލްމު ވެރިން ހޯދިއެވެ. އޭގެ ފަހުން ވައިރަސް އޭޑްސް ބަލި ޖެހިފައި ތިބޭމީހުންގެ ލޭގައި ހުންނަކަން ވަނީ ހޯދިފައެވެ.
އޭޑްސް ބައްޔަށް އަދިއަދާ ހަމައަށް ވެސް ފަރުވާއެއް ހޯދިފައެއް ނުވެއެވެ. އެހެން ކަމުން ބަލި ޖެހުމުގެ ކުރިން ބަލިން ރައްކާތެރިވެ ހުރުމަކީ ބަލިން މިންޖުވުމަށް އޮތް އެންމެ ރަގަޅު ގޮތް ކަމުގައި ބުނެވެއެވެ. ބަލިޖެހޭތާ 10-2 އަހަރާއި ދެމެދުގެ މުއްދަތެއްގެ ތެރޭގައި މަރުވެދާކަން ވަނީ އެގިފައެވެ.

އެއިޑްސް ބަލި ޖެހޭގޮތް
• ބަލި ޖެހިފައި ހުރި މީހަކާ އެކު ޖިންސީ ގުޅުން ހިންގުން
• އެއިޑްސް ޖެހިފައިވާ މީހަކާއެކު ކޮންމެ ގޮތަކަށް (އަނގަ، ފުރަގަސް ފަރާތް، ކުރިމަތި ފަރާތް ނުވަތަ ފަރުޖު ) ބޭނުންކޮށްގެން ޖިންސީ ގުޅުން ހިންގުން
• ބަލި ޖައްސާ ވައިރަސްއާ ތަޣައްޔަރުވެފައިހުރި ލޭ އެޅުން
• ބަލިޖެހިފައިވާ މީހަކު ބޭނުންކުރި އިންޖެކްޝަންކަށި، ސިރިންޖް، ކުރަފަތް، ރޭޒަރުތިލަ ފަދަ ތަކެތި ބޭނުންކުރުން
• ބަލިޖެހިފައިވާ މައިމީހާގެ ފުށުން ބަނޑުގައިވާ ދަރިފުޅަށް ބަލި ވާޞިލްވުން (ވިހެއުމުގެ ތެރޭގައި)
• ބަލިޖެހިފައިވާ މައިމީހާ ތުއްތު ދަރިފުޅަށް ބުއްދިނުމުން
• ކަނޑައިގެން ގޮސްފައިވާ ތަނެއްގައި ބަލިޖެހިފައިވާ މީހާގެ ގައިން ލޭ، ނުވަތަ ތެތްދިޔައެއް ޖެހުންނުވަތަ އުގުޅުން

އެއިޑްސް ބަލީގެ ޖަރާސީމް ހަށިގަނޑަށް ވަންނަގޮތް
އޭޑްސް ބަލީގެ ޖަރާސީމް ހަށިގަނޑަށް ވަންނަނީ ހަންގަނޑާއި، ތެތް ދުލިފަށް އަދި މާބަނޑު މީހާގެ ބަނޑުގައިވާ މަސް ހުރަސް ކޮށެވެ. އެކަކު ގައިން އަނެކަކު ގަޔަށް އާންމު ގޮތެއްގައި އެޗްއައިވީ އަރަނީ ހަށިގަނޑުގެ ދިޔައިންނެވެ. ބަލި ޖައްސާ ވައިރަސް އަންހެނާގެ ކުރިމަތި ފަރާތުން ބޭރުވާ ދިޔަ، މަނި، ކުޅު، ލޭ، ކަރުނަ، ކުޑަކަމުދާ ތަކެތި، ކިރު އަދި ހަށިގަނޑުން ބޭރުވާ އެހެން ދިޔައިގެ ތެރޭގައި ވެސް ހުރެއެވެ. އާންމު ގޮތެއްގައި މިބަލި ފެތުރެނީ އަންހެނާގެ ކުރިމަތި ފަރާތުން ބޭރުވާ ދިޔަ ނުވަތަ ތެތްކަން، މައިމީހާގެ ގާތުންދޭ ކިރު، މަނި، އަދި ލޭގެ ޒަރީޢާ އިންނެވެ. މިއީ އެއިޑްސް ޖެހުމަށް މެދުވެރިވާ ސަބަބުތަކެވެ.

އެއިޑްސް ބަލި ނުޖެހޭނެ ގޮތްތައް
• ކެއްސާ ކިބިހި އެޅުން، އާދައިގެ ދޮންދިނުން، ބެއްދުން، އުރުން، ބީހިލުން
• މެހި، މަދިރި ފަދަ ސޫފާ ސޫފި ހެފުން
• ސަލާމްކުރުން، ފޯނުން ވާހަކަ ދެއްކުން
• ލޭހަދިޔާކުރުން
• ބަލިޖެހިފައިވާ މީހަކާ އެކު އުޅުން، ކެއުން ފަދަ ކަމެއްކުރުން
• ބަލިޖެހިފައިވާ މީހާ ނިދާއެދެއްގައި ނިދުން ނުވަތަ އެއް ފާޚާނާ ބޭނުންކުރުން
• މަދިރީގެ ސަބަބުން

އެއިޑްސް ބަލި ޖެހުމުގެ ފުރުޞަތު އޮތް މީހުން
• އިސްލާމީ ހަމަތަކާ އުސޫލްތަކާ ޚިލާފަށް ނަހަމަ ގޮތުގައި ޖިންސީ ގުޅުން ހިންގާމީހުން
• ލޭގެ ތެރެއަށް މަސްތުވާ ތަކެތި ފޮނުވައިގެން ބޭނުންކުރާ މީޙުން
• ލޭގަނޑުވުން ކުރިމަތިކުރުވާ ބައްޔެއް ޖެހިފައިވާ މީހުން
• ގުނަވަން ބަދަލުކުރަން ޖެހިފައިވާ މީހުން
• ބަލީގެ ވައިރަސް އާ އެކުވެފައިވާ ލޭ ހަށިގަނޑަށް އަޅާފައިވާ މީހުން
• ބަލިޖެހިފައިވާ މާބަނޑު މީހާގެ ބަނޑުގައިވާ ކުޑަ ދަރިފުޅަށް

އެއިޑްސް ބަލި ދިފާޢީ ނިޒާމްގެ ބާރު ދަށްކޮށްލުން
އެޗްއައިވީ ވައިރަސް ހަމަލާދެނީ ލޭގެ ހުދު ސެލް ގެ ވައްތަރެއް ކަމުގައިވާ ޓީ ލިމްފަސައިޓް، ގެ ވަކިވައްތަރު ތަކުގެ ތެރެއިން ހެލްޕަރ ޓީ ސެލް، އަށެވެ. މިބުނި ސެލްއާއި މެދު ބެލެވިފައިވަނީ ދިފާޢީ ނިޒާމްގެ ގިނަ ސެލްތަކެއްގެ ވަޒީފާ ކޮންޓްރޯލްކުރާ މޭސްތިރި ކަމުގައެވެ. އެޗްއައިވީ ވައިރަސް ތަތްވަނީ މިބުނި ސެލްގެ ސަތަޙައިގައިވާ ސީޑީ4 އޭ ކިޔޭ މޮލިކިއުލް ތަކާއެވެ. މިމޮލިކިއުލް ތަކަކީ ވައިރަސްގައި އެކުލެވޭ ގްލައިކޯ ޕްރޮޓީން ތަކަށް ހުންނަ ރިސެޕްޓަރ ތަކެކެވެ. މިބުނި ސެލް ވައިރަސް އާއި ތަޣައްޔަރުވުމުން އެތައް ގްލައިކޯ ޕްރޮޓީން ތަކެއް ސެލްއާއި ތަތްވެ، އެސެލްގެ ވަށައިގެންވާ ސެލްތައް ވައިރަސް އާއި ތަޣައްޔަރު ކުރުވައި، ސެލްތައް އެއްވެގެން ދެއެވެ.
އެއަށްފަހު އެއްވެގެންދިޔަ ސެލްތައް ބައިބައިވެ ފުނޑުފުނޑުވެގެން ދެއެވެ. އެއާއި ގުޅިގެން ހެލްޕަރ ޓީ ސެލް ތަކުގެ މިންވަރު މަދުވެ، ދިފާޢީ ބާރު ވެސް ކުޑަކޮށްލައެވެ. މިގޮތަށް ހަށިގަނޑުގެ ދިފާޢީ ބާރު ދަށްވެގެންދާ ހިނދު ބައެއް ކަހަލަ ބަލިތަކާއި، އިންފެކްޝަންތަކަށް، އަދި ކެންސަރުގެ ބާވަތްތަކަށް ހަށިގަނޑު ހުށަހެޅި އާޚިރު ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން މަރުވެދެއެވެ.
އެޗްއައިވީ ވައިރަސް އަށް ހިމޭންކަމާއެކު ދެމިހުރުމުގެ ކުޅަދާނަކަން ލިބިގެން ވެއެވެ. މިގޮތުން މިވައިރަސް ހިމޭންކަންމަތީ ލޭގެ ހުދު ސެލް ގެ ވައްތަރު ތަކުގެ ތެރެއިން ލިމްފަސައިޓް އަދި މޮނަސައިޓް ތަކުގެ ތެރޭގައި ދެމިހުރެއެވެ. ބަލީގެ ނުރައްކާތެރި ޢަލާމާތްތައް ފެންނަނީ ފުރަތަމަ ވައިރަސް ހަށިގަނޑަށް ވަންނަތާ 7 އަހަރު ވަރު ފަހުންނެވެ. އެއީ ކުރިން ބަޔާންކުރެވުނު ހިމޭންކަންމަތީ ހުރި ވައިރަސްތައް މުރާލިވެ، ހަރަކާތްތެރިވާން ފެށުމުންނެވެ. މިބުނިގޮތަށް ވައިރަސް މުރާލިވެ ހަރަކާތްތެރިވާން ފަށަނީ ބައެއް ކަހަލަ އިންފެކްޝަންތަކަށް ހަށިގަނޑު ހުށަހެޅޭ ހިނދުގައެވެ. މިސާލަކަށް އެޕްސްޓޭންބަރ ވައިރަސް، ހެޕަޓައިޓިސްބީ ވައިރަސް، ހާރޕީޒް ސިމްޕްލެކްސް ވައިރަސް، ސައިޓޯމެގާލޯ ވައިރަސް، ސިފިލިސް، ކިހުނުވުން އަދި މިނޫނަސް ތަފާތު އިންފެކްޝަންތަކަށް ހަށިގަނޑު ހުށަހެޅޭ ހިނދުގައެވެ.

އެއިޑްސް ބަލި ޖެހުމުން ފެންނާނެ ޢަލާމާތްތައް
މިބަލީގައި ފެންނަ އަލާމާތްތައް 3 މަރުޙަލާ އަކަށް ބަހާލެވިދާނެ އެވެ.
ފުރަތަމަ މަރުހަލާ
ހުންއައުން، ގައިގައި ރިހުން، ބޮލުގައި ރިހުން، ހޮޑުލުން، ބޭރަށް ހިންގުން، ކަރުތެރެ ފާރުވުން، އަދި ގޮށްލުމާއި ބިހިނެގުން ފަދަ ކަންތައް ފެންމަތިވާނެއެވެ.
ހިމޭން މަރުހަލާ
ދިގު މުއްދަތަކަށް ދެމިގެންދާ ގާތްގަނޑަށް 2 މަހުން ފެށިގެން 7 އަހަރު ދުވަހުގެ މުއްދަތާއި ދެމެދުގެ މިންވަރަކަށް ދެމިގެން ގޮސްދާނެ މިމަރުހަލާގައި އެއްވެސް ޢަލާމާތެއް ނުފެންނާނެ އެވެ. އެއީ ހަށިގަނޑުގައި އިންފެކްޝަން އާއި، ދިފާޢީ ނިޒާމް އެއް ހަމައެއްގައި ހިފެހެއްޓިފައި ހުންނާތީ އެވެ.
މުޅިހަށިގަނޑުގައި ގޮށްލުން
މިއީ ދިފާޢީ ނިޒާމަށް ކޮންޓްރޯލް ނުކުރެވޭ ވަރަށް ހަށިގަނޑުގައި ވައިރަސްތައް ގިނަވެ އިތުރުވުމުން ކުރިމަތިވާ ކަމެކެވެ. މިގޮތުން އުކުޅުވަޅާއި، ކިހިލިފަތްދޮށް ފަދަ ހިސާބުތަކުގައި ގޮށްލުން ކުރިމަތި ކުރުވައެވެ.
ފަހު މަރުހަލާ
މިމަރުހަލާގައި ދިފާޢީ ނިޒާމްގެ މަސައްކަތް ފޭލްވެ، އެކި ބަލިތަކާއި، ކެންސަރުގެ ބާވަތްތަކަށް މަގުފަހިވެ، ހަށިގަނޑު ހުށަހެޅިގެން ދެއެވެ. މިގޮތުން ކެއްސުން، ހުންއައުން، ދިގުމުއްދަތަކަށް ބޭރަށް ހިންގުން، އާދައިގެ ބަލިތައް ކުރިމަތިވެ، ރަގަޅުނުވެ ގިނަ ދުވަސްވުން، ހަށިގަނޑުގައި އުފެދޭ ފާރުކޮޅު ރަގަޅުނުވެ ގިނަ ދުވަސްވުން، ހަށިގަނޑުގެ ބަރުދަން ލުއިވެ، އަނަރޫފަވުން، އަދި ހުން ކޮއްޓާއި، މޭގަނޑު ބޮޑުވުން ފަދަ ކަންތައްތައް ކުރިމަތި ކުރުވައެވެ.
ހަށިގަނޑުގެ ދިފާޢީ ނިޒާމްގެ ބާރު ދަށްވުމުން ކުރިމަތިވެދާނެ ބަލިތަކުގެ ތެރޭގައި، އެކި ވައްތަރުގެ ބޭރަށް ހިންގުން، ކެއްސުން ބަލި، ހޯއްގޮއްވާ ކެއްސުން، އަރިދަފުސް ރޯގާ، ޝިގެއްލާޖެހުން، ފުރަމޭ ދުޅަވުން، އަދި ގޮހޮރު ހަލާކުވުން، އަދި ހަމުގެ ބަލިތަކާއި މިނޫނަސް އެތައް ބަލިތަކެއް ހިމެނެއެވެ. ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން ހަށިގަނޑަށް ތަޙައްމަލު ކުރަން އުދަގޫ އެތައް ކަމެއް ފެންމަތިވެގެން ދެއެވެ.

އެއިޑްސް ބައްޔާއި ގުޅިގެން ދިމާވާ މައްސަލަތައް
ނޭވާލާ ނިޒާމްއަށް ކުރިމަތިވާ ބަލިތައް
• ނިއުމޯސިސްޓިސް ނިއުމޯނިޔާ: އެއިޑްސް ބަލީގެ އަހުލުވެރިންގެ ތެރޭގައި ޢާންމު މިބައްޔަކީ ނިއުމޯސިސްޓިސް ޖިރަވެސި ކިޔާ ޕަރަސައިޓެއްގެ ސަބަބުން ޖެހޭ ބައްޔެކެވެ. ކުރިއަރަމުން އަންނަ ގައުމުތަކުގައި އެއިޑްސް އަށް ކުރިން ޓެސްޓް ނުކޮށްތިބޭ މީހުންނަށް އެއިޑްސް ޖެހިފައިކަން އަންގައިދޭ ފުރަތަމަ ނިޝާނަކަށް މިބައްޔަށް އެމީހާ ހުށަހެޅިފައިވާކަން އެގުން ހިމެނެއެވެ.
• ކެއްސުން ބަލި: އެއިޑްސް ބަލީގެ އަހުލުވެރިންނަށް ކެއްސުން ބަލި ޖެހެނީ އެއިޑްސް ބަލީގެ ވައިރަސް ހަށިގަނޑަށް ވަންނަތާ ކުރީކޮޅު އެވެ. މިބައްޔަކީ ބޭހުގެ އެހީގައި ފަރުވާހޯދި މުޅިން މިންޖުވެވޭނެ ބައްޔެކެވެ. ކެއްސުން ބައްޔަކީ ނޭވާލާ ނިޒާމްއަށް ޖެހޭ މައިގަނޑު ބައްޔެއް ކަމަށް ބެލިފައިވިޔަސް ހަށިގަނޑު އެހެން ބައިތަކަށް ވެސް ކެއްސުން ބަލި ޖެހެއެވެ. އެގޮތުން ކެއްސުން ބަލި ނުވަތަ ޓީބީ ކަށީގެ މަދު، ކަށި، ފުރަމޭ، އަދި ހަޖަމުކުރާ ނިޒާމްގެ ބައިތަކާއި މިނޫން ހަށިގަނޑުގެ ޓިޝޫ ތަކަށް ވެސް ޖެހެއެވެ.
ހަޖަމުކުރާ ނިޒާމްއަށް ކުރިމަތިވާ ބަލިތައް
• ކާތަކެތި ހިގާ ހޮޅި ދުޅަވުން: ކާތަކެތި ހިގާ ހޮޅި ދުޅަވުމޭ ބުނެވެނީ ކާތަކެތި ހިގާ ހޮޅީގެ ތިރީބައި ގައި އިންފްލެމޭޝަން އުފެދި ފުއްޕުމަށް ނިސްބަތް ކޮށެވެ. އެއިޑްސް ބަލީގެ އަހުލުވެރިންނަށް މިމައްސަލަ ކުރިމަތިވަނީ ފަންގަސް، ނުވަތަ ވައިރަސް އެއްގެ ސަބަބުންކަން ފާހަގަ ކުރެވިފައި ވެއެވެ.
• އާދަޔާ ޚިލާފަށް ބޭރަށް ހިންގުން: މިއީ އެއިޑްސް ބަލީގެ އަހުލުވެރިންގެ މެދުގައި ވަރަށް ޢާންމު ކަމެކެވެ. ބޭރަށް ހިންގުން ކުރިމަތިވަނީ ތަފާތު ޖަރާސީމް ތަކުގެ ސަބަބުންނެވެ. މިގޮތުން ބޭރަށް ހިންގުން ކުރިމަތިކުރުވާ ބެކްޓީރިޔާ ތަކުގެ ތެރޭގައި ސަލްމޮނެއްލާ، ލިސްޓީރިއާ، ޝިގެއްލާ، ކަމްޕައިލޯ ބެކްޓަރ، އަދި އީކޮލައި ފަދަ ބެކްޓީރިޔާ ތައް ހިމެނެއެވެ. މީގެ އިތުރުން ތަފާތު ވައިރަސް ތަކާއި، ޕަރަސައިޓްގެ ސަބަބުން ވެސް ބޭރަށް ހިންގުން ކުރިމަތި ކުރުވައެވެ.
ނާރުތަކުގެ ނިޒާމްއަށް ކުރިމަތިވާ ބަލިތައް
• ޓޮކްސަޕްލާޒްމޯސިސް: މިއީ ޓޮކްސަޕްލާޒްމާ ގަންޑީ ކިޔާ ޕަރަސައިޓެއްގެ ސަބަބުން ޖެހޭ ބައްޔެކެވެ. މިބަލި ޖެހުމުން ސިކުނޑިއަށް އަަސަރުކޮށް ސިކުނޑި ދުޅަވުން މެދުވެރި ކުރުވައެވެ. މީގެ އިތުރުން މިބަލީގެ އަސަރު ފުއްޕާމޭ އަދި ލޯ އަށްވެސް ކުރެއެވެ.
• ޕްރޮގްރެސިވް މަލްޓިފޯކަލް ލޫކައެންކެފަލަޕަތީ: މިބަލި ޖެހުމުން ނާރު ސެލްގެ ވަށައިގެން ހުންނަ މައެލިން ފަށަލަ މަޑުމަޑުން ހަލާކުވަމުން ދެއެވެ. ޖޭސީ ވައިރަސްގެ ސަބަބުން ޖެހޭ މިބަލި އެއިޑްސް ބަލި ޖެހިފައި ތިބޭ 70 އިންސައްތަ މީހުންނަށް ކުރިމަތިވާ ކަމަށްވެއެވެ. މިބަލި ޖެހެނީ އާދަޔާ ޚިލާފަށް ދިފާޢީ ނިޒާމްގެ ބާރު ދަށްވުމުންނެވެ.
• ކްރިޕްޓަކޯކަލް މެނިންޖައިޓިސް: މިއީ ކްރިޕްޓަކޯކަސް ނިއުފޯމަންސް ކިޔޭ ފަންގަސް އެއްގެ ސަބަބުން ސިކުނޑިއަދި ސްޕައިނަލް ކޯޑް ވަށައިގެންވާ ދުލި ފަށަލަތައް ދުޅަވުމެވެ. މިބަލި ޖެހުމުން ފެނިދާނެ އަލާމާތްތަކުގެ ތެރޭގައި ބޮލުގައި ރިހުން، ވަރުބަލިވުން، މޭނުބައިކުރުން، އަދި ހޮނޑުލުން ފަދަ ކަންތައްތައް ހިމެނެއެވެ.
ޢާންމު ކެންސަރުގެ ވައްތަރުތައް
• ކަޕޯސިސް ސާކޯމާ: މިއީ އެއިޑްސް ބަލީގެ އަހުލުވެރިންނަށް ޖެހޭ އެންމެ އާންމު ކެންސަރުގެ ވައްތަރެވެ. މި ކެންސަރު ޖެހުމުން ހަންގަނޑުގައި ދަނބުކުލައިގެ ފިތްގަނޑު ނުވަތަ ލައްތަކެއް ފާނޑުގެ އެއްޗެއް ނަގައެވެ.
• ރަހިމުގެ ދޮރުގެ ކެންސަރު: އެއިޑްސް ބަލި ޖެހިފައިތިބޭ އަންހެނުންނަށް މިއީ ވަރަށް ގިނައިން ޖެހޭ ކެންސަރުގެ ވައްތަރެއްކަމަށް ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ. މިކެންސަރު ޖެހެނީ ހިއުމަން ޕެޕިލޯމާ ވައިރަސް ގެ ސަބަބުންނެވެ.

އެއިޑްސް ބައްޔަށްދެވޭ ފަރުވާ
އެއިޑްސް ބަލިން ރައްކާތެރިވުމަށް އަދި ފަރުވާއެއް ހޯދިފައެއް ނުވެއެވެ. އަދި ރައްކާތެރިވެ ހުރުމަށް ދެވޭނެ ވެކްސިނެއް ވެސް އުފެއްދިފައެއް ނުވެއެވެ. އެހެންކަމުން މިބައްޔާމެދު ރައްކާތެރިވެ، އެކަމުން ދުރުވެ ހުރުމަށް އޮތް ހުރިހާ ފިޔަވަޅެއް އެޅުމަކީ އެންމެ ރަގަޅު ގޮތް ކަމުގައި ބެލެވެއެވެ.
ބަލިޖެހުމުން ފަރުވާގެ ގޮތުގައި މިހާރު ބޭނުންކުރެވެނީ ހައިލީ އެކްޓިވް އެންޓިރެޓްރޯވައިރަލް ތެރަޕީ (HAART)ގެ ނަމުގައި ދެވޭ ފަރުވާ އެކެވެ. މިފަރުވާގެ ސަބަބުން އެއިޑްސް ބަލީގެ އަލާމާތްތަކާއި އޭގެ އުދަގޫތައް ކޮންމެވެސް ވަރަކަށް ކުޑަކޮށްދޭ ކަމަށް ބުނެވެއެވެ. ނަމަވެސް ފަރުވާ ކުރަމުން ގޮސް ހުއްޓާލައިފިނަމަ ހަމަ އާދައިގެ ގޮތަށް އުދަގޫތައް އިތުރުވެގެން ދެއެވެ. މިބުނި ފަރުވާ ތަޢާރަފްކުރެވުނީ 1996 ވަނަ އަހަރު އެވެ.
އެއިޑްސް ބައްޔަށް ފަރުވާ ހޯދުމަށްޓަކައި މިހާރުވެސް ދުނިޔޭގެ އެކިއެކި ޖަމާޢަތްތަކާއި، ޔުނިވަސިޓީތަކާއި، މެޑިކަލްކޮލެޖްތަކުގެ ސައިންސްވެރިންނާއި، ޑޮކްޓަރުން ދަނީ ހޭބޯ ނާރައި މަސައްކަތް ކުރަމުންނެވެ. އަދި މިހާރު ބޭނުންކުރެވޭ ތަފާތު ބޭސްތަކުގެ ބަދަލުގައި އާބޭސްތަކެއް އުފެއްދުމަށްވެސް ދަނީ މަސައްކަތް ކުރެވެމުންނެވެ.

އެއިޑްސް ބަލިން ރައްކާތެރިވުން
• ކައިވެނިކުރުން- ޖިންސީ ޣަރީޒާ ދީނުގެ ގިއުގަނޑުގެ ތެރޭގައި ހިފެހެއްޓުން
• އިސްލާމީ ހަމަތަކާއި އެއްގޮތަށް ޖިންސީ ގުޅުން ހިންގުން
• އޭޑްސް ބައްޔާއި ބެހޭ މަޢުލޫމާތު ހޯދައި އޮޅުން ފިލުވައި ދެނެގަތުން
• ލޭއެޅުމުގެ ކުރިން އެއީ ރައްކާތެރިލޭތޯ ބަލައި ޗެކްކުރުން : މާނައަކީ ލޭއެޅުމުގެ ކުރިން އެލެޔަކީ އެޗްއައިވީ އަށް ޓެސްޓްކޮށްފައިވާ ލޭތޯބެލުން.
• އެކަކު ބޭނުންކޮށްފައި ހުންނަ ރޭޒަރު، ސިރިންޖް ފަދަ ތަކެތި ބޭނުން ނުކުރުން
• ޑިސްޕޯސަބަލް ސިރިންޖް އަންގި ބޭނުންކުރުން
• އިންޖެކްޝަން ކަށި، ސިރިންޖް ފަދަ ތަކެތި ބޭނުން ކުރުމުގެ ކުރިން ސްޓެރިލައިޒްކުރުން ނުވަތަ ރަގަޅަށް ސްޓެރިލައިޒްކޮށްފައިވާ އަދަވާތްތައް ބޭނުންކުރުން.
• ޓެޓޫ ޖެހުމާއި ކަންފަތް ތޮރުފުން ފަދަ ޢަމަލްތަކާއި ދުރުހެލިވުން: އެއީ މިކަންކަމުގައި ބޭނުންކުރެވޭ ތޫނު އާލަތަކީ ބައެއް ފަހަރު އޭޑްސް ބަލީގެ ވައިރަހާއި ތަޣައްޔަރު ވެފައިވާ އެއްޗަކަށް ވެދާނެތީއެވެ.
• ޞިއްޙީ ދާއިރާގައި މަސައްކަތްކުރާނަމަ ރައްކާތެރިކަމުގެ ފިޔަވަޅު އެޅުން
• ބަލިޖެހިފައިވާ މީހުން އެހެންމީހުންނަށް ބަލި ނާރާނެ ފަދަ ގޮތަކަށް ޢަމަލުތައް ބެހެއްޓުން
• ބަލިޖެހިފައިވާ މީހެއްނަމަ :-
o ގާތުން ކިރު ނުދިނުން
o ވިހެއުމުގެ ތެރޭގައި ދަރިފުޅަށް ބަލިޖެހިދާނެތީ ޑޮކްޓަރަކާއި ވާހަކަ ދައްކައިގެން ދަރިފުޅަށް ރައްކާތެރިގޮތެއް ހޯދުން

މަޢުލޫމާތު: ވިކިޕީޑިއާ