އައްޝައިޚް ޢުޘްމާން ޢަބްދުﷲ
ކީރިތި ﷲ އާދަމްގެފާނު ހެއްދެވިއެވެ. އެކަލޭގެފާނުގެ ކިބައިން އެކަލޭގެފާނުގެ ބައިވެރިޔާ ޙައްވާގެފާނު ހެއްދެވިއެވެ. އަދި އެދެކަނބަލުންގެ ކިބައިން އިންސާނީ ދަރިފަސްކޮޅު އުފެއްދެވިއެވެ. އާދެ! އިންސާނީ ނަސްލުގެ އުފެދުމާ އިތުރުވުން ދެޖިންސުގެ ގުޅުމުން ލެއްވިއެވެ. އަދި އެގުޅުން ހެޔޮގޮތުގައި ދެމިއޮތުމަށްޓަކައި ކައިވެނީގެ މަގު ޝަރުޢު ކުރެއްވިއެވެ. ދުނިޔެ ތަޢްމީރުކޮށް އުފާވެރި ދިރިއުޅުމަކަށްފަހު އިލާހީ ޙަޟްރަތަށް ރުޖޫޢަވުމަށެވެ. އިލާހީ އެންގެވުންތަކަށް ކިޔަމަންތެރިވުމުން އުޚްރަވީ ބާއްޖަވެރިކަން ޙާޞިލް ކުރުމަށެވެ.
އިންސާނުންގެ ދެޖިންސުގެ މެދުގައި ލައްވާފައިވާ ގުޅުން ސިފަކުރައްވާ ކީރިތި ޤުރުއާނުގެ އެއް އާޔަތެއްގައި ވަޙީކުރެއްވިއެވެ.
وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُم مِّنْ أَنفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُم مَّوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ (سورة الروم ٢١)
މާނައީ: ''ހަމަ ތިޔަބައިމީހުންނަށްޓަކައި ހަމަ ތިޔަބައިމީހުންގެ ނަފްސުތަކުން އަނބީން ހެއްދެވިކަމީ އެކަލާނގެ ކުޅަދުންވަންތަކަމުގެ ހެކިތަކުގެ ތެރެއިންވާ ކަމެކެވެ. އެއީ ތިޔަބައިމީހުން އެކަނބަލުންގެ ފަރާތުން ހަމަހިމޭންކަން ލިބިގަތުމަށްޓަކައެވެ. އަދި އެކަލާނގެ ތިޔަބައިމީހުންގެ މެދުގައި ލޯތްބާއި އޯގާވެރިކަން ލެއްވިއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ފިކުރުހިންގާ ބަޔަކަށް އެކަމުގައި ހެކިތަކެއްވާކަން ކަށަވަރެވެ.''
ކައިވެނީގެ މަޤްޞަދު
ހަރުދަނާ ޢާއިލާއެއް ބިނާކުރުމުގައްޔާއި ދަރިން ތަރުބިއްޔަތު ކުރުމުގައި ދެމަފިރިންނާއި ޢާއިލާގެ ދަޥްރު ވަރަށް ބޮޑެވެ. ރަނގަޅު ހަރުދަނާ ދެމަފިރިއެއްގެ މެދުން މެނުވީ ރަނގަޅު ދަރިފަސްކޮޅެއް އުފެދިގެނެއް ނާންނާނެއެވެ. އެހެންކަމުން އިސްލާމްދީނުގައި ކައިވެނީގެ ކުރިން މިކަމަށް ބެލެވި ޙަޔާތުގެ ބައިވެރިޔަކު އިޚްތިޔާރުކުރުމަށް އިރުޝާދު ދެއެވެ. އަދި މިގޮތުން ބަލަންޖެހޭ ކަންތައްތަކެއްވަނީ ބަޔާންކޮށްފައެވެ. އިޚްތިޔާރު ކުރާ ބައިވެރިޔާގެ ބުރުސޫރައަށް ހަމައެކަނި ނުބެލުމަށް އިރުޝާދު ދެއެވެ.
އަލްބުޚާރީއާއި މުސްލިމްއާއި މިނޫން ބޭކަލުންވެސް އަބޫ ހުރައިރާގެފާނުގެ ކިބައިން ރިވާކުރެއްވި ހަދީޘެއްގެ މާނައިގައި ވެއެވެ. ރަސޫލުﷲ ޞައްލައްﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. ''ހަތަރު ކަމަކަށްޓަކައި ތިބާ އަންހެނަކާ ކައިވެނިކުރަމުއެވެ. އެކަނބުލޭގެ މުދާވެރިކަމަށްޓަކައެވެ. އަދި އެކަނބުލޭގެ ޙަސަބަށްޓަކައެވެ. އަދި އެކަނބުލޭގެ ރީތިކަމަށްޓަކައެވެ. އަދި އެކަނބުލޭގެ ދީންވެރިކަމަށްޓަކައެވެ. ފަހެ ދީންވެރިޔަކު އިޚްތިޔާރުކުރުމުން ތިބާ ކާމިޔާބު ޙާޞިލްކުރާށެވެ! ތިބާއަށް ތަނަވަސްކަން މިންވަރު ކުރައްވާށިއެވެ.''
ޝައްކެއްނެތެވެ. ދީންވެރި މަންމައެއްގެ ތަރުބިއްޔަތުގައި އަދި ދީންވެރި ޢާއިލާއެއްގައި ބޮޑުވާ ކުއްޖާވާނީ ނުބައި އާދަތަކުން އެއްކިބާ ވެގެންނެވެ. ރަނގަޅު އާދަތަކާއި ސިފަތަކުން ގަހަނާއެޅި ޒީނަތްތެރިވެގެންވާ ހަރުދަނާ މީހަކަށެވެ. މައިންބަފައިންގެ ލޮލަށް ލިބޭ ފިނިކަމެއް ކަމުގައެވެ. ޢާއިލާ އަށާއި ޤަޥްމަށް ފައިދާހުރި ދަރިއަކަށެވެ.
މައިންބަފައިންގެ ލޯބި
މައިންބަފައިންގެ ހިތުގައި ދަރިންގެ މައްޗަށް ކީރިތި ﷲ ލޯބި ޖެއްސެވިއެވެ. އެލޯތްބަކީ ގަލަމަކުން ދުލަކުން ބަޔާންކުރެވޭނެ ލޯތްބެއްނޫނެވެ. މައިންބަފައިންގެ ހުރިހާވެސް އުފަލަކީ، ހިތްހަމަޖެހުމަކީ ހަރުދަނާ ޚުލްޤު ހެޔޮ ތަޢުލީމު ލިބިފައިވާ، މައިންބަފައިންގެ ހައްޤު އަދާކުރާ ބައެއްގެ މައިންބަފައިން ކަމުގައިވުމެވެ. ޝައްކެއްނެތެވެ. މައިންބަފައިން ދަރިންނަށްޓަކައި އަތްވާއި ވާރޭގައި ރެއާއިދުވާލު ބުރަ މަސައްކަތް ކުރެއެވެ. އެކުދީންނަށް ބޭނުންވާ މާއްދީ ބޭނުންތައް ފުރިހަމަކޮށް ދިނުމަށެވެ. އެކުދިންގެ މުސްތަޤްބަލް އުޖާލާ މުސްތަޤްބަލަކަށް ހެދުމަށެވެ. އެކުދިންނަށް ހިތްހަމަޖެހުން ހޯދައި ދިނުމަށެވެ. އެކުދީންނާއި އެކުގައި އުޅޭ އެހެން ކުދިންނަށް ލިބިފައިވާ ހުރިހައި ފަސޭހަތަކެއް އެކުދިންނަށް ހޯދައި ދިނުމަށެވެ. އެކުދިންގެ ބޭނުންތައް ގެއިން ތަނަވަސްނުވެގެން ބޭރަށް ނިކުމެގެން ނުދިއުމަށެވެ. މައިންބަފައިން ދަރިންނާއި މެދުގައި ކަންތައްކުރާ ގޮތަކަށް ދަރިން މައިންބަފައިންނާ ދޭތެރޭ ކަންތައް ކުރެއެވެ.
ކުޑަކުދިންނަކީ އެކުދިން އުޅޭ މާޙައުލުގައި އުޅޭ އެންމެންގެ ލޯބި ލިބިގެންވާނޭ ބައެކެވެ. ކުޑަކުދިންނަށް އޯގާވެރިވެ ރަޙުމް ނުކުރާ މީހުންނަކީ ރަޙްމާއި އޯގާވެރިކަން ނެތިވެ ގޮސްފައިވާ ބައެކެވެ. ދަރިންނަށް އޯގާވެރިވެ ލޯބިކޮށް ނުއުޅޭ މައިންބަފައިން މަދުން ނަމަވެސް ފެންނަމުންދެއެވެ. އެފަދަ މައިންނާ ބަފައިންނަކީ އެމީހުންގެ ހިތުން ރަޙްމާއި އޯގާވެރިކަން ނިގުޅައިގަނެވިފައިވާ މީހުން ކަމުގައި ބެލެވެއެވެ. ކުޑަކުދިންނަށް އޯގާވެރިވުމާއި ބޮޑެތި މީހުންނަށް އިޙްތިރާމް ކުރުމާއި މުސްކުޅިންނަށް އަޅާލުމަކީ ޤުދުރަތުން އިންސާނުންގެ ކިބައިގައި ލައްވާފައިވާ ކަމެކެވެ. އެހެނަސް ބައެއްމީހުންގެ ކިބައިން މި ސިފަ ފެންނަމުން ދާލެއް ވަރަށް ކުޑަކަމުގައި ދަންނަވަން ޖެހެއެވެ.
ކުޑަކުދިންގެ ތަރުބިއްޔަތު
ދަރިންގެ ތަރުބިއްޔަތަކީ މައިންބަފައިންގެ ކޮނޑުގައި އެޅިފައިވާ ވަރަށް ބޮޑު ދީނީ އަދި އަޚްލާޤީ މަސްޢޫލިއްޔަތެކެވެ. އަދި ވާޖިބެކެވެ. އެއްވެސް ހާލެއްގައި އަދި އެއްވެސް ސިފައެއްގައި ޚާއްސަކޮށް މައިންބަފައިން އާންމުކޮށް މުޖްތަމަޢަށް އެކަމުން އެއްކިބާ ނުވެވޭނެއެވެ. ޝައްކެއްނެތެއެވެ. ކުއްޖާ އުފަންވަނީ ފިޠްރަތުގެ ސާފުގޮތުގައެވެ. މިއީ ތަރުބިއްޔަތާއި އަޚްލާޤުގެ ޢިލްމުވެރިންގެ ގާތުގައި ތަސްލީމު ކުރެވިގެންވާ ކަންތައްތަކުގެ ތެރެއިން ކަމެކެވެ. ކުއްޖާ ދުނިޔެއަށް އުފަންވަނީ ތަވްޙީދުގެ އަޤީދާގެ އެބަހީ: ﷲ އެއްކައުވަންތަކަމަށް އީމާންވުމުގެ މަތީގައެވެ. ސާފުޠާހިރުކަންމަތީގައެވެ. ހޭލުންތެރި މަންމައެއްގެ ތަރުބިއްޔަތުގައި އޭނާ ތަރުބިއްޔަތު ކުރެވިއްޖެނަމައެވެ. އަދި ރަނގަޅު ޞާލިޙް، ﷲ އެއްކައުވަންތަ ކަމަށް އީމާންވާ ބައެއްގެ ތެރޭގައި ބޮޑުވަމުންދާނަމައެވެ.
ރަސޫލުﷲ ޞައްލައްﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް އެކަން އަންގަވަމުން ޙަދީޘް ކުރެއްވި ބަސްފުޅެއްގެ މާނައިގައިވެއެވެ. ''ކޮންމެ ކުއްޖަކުވެސް އުފަންވާނީ ފިޠްރަތުގެ ސާފު ގޮތުގައެވެ. އެކުއްޖާ ޔަހޫދީ ކުރަނީ ނުވަތަ ނަޞްރާނީ ކުރަނީ އެކުދިންގެ މައިންބަފައިންނެވެ.'' އާދެ! އިތުރު އެކަލޭގެފާނުގެ މި ބަސްފުޅުން އެނގޭ ގޮތުގައި ކުއްޖާ ފިޠްރަތުގެ ސާފު ގޮތުން އެބަހީ ﷲ އެއްކައުވަންތަކަމަށް އީމާންވުމުން އެއްކިބާ ކުރަނީ މައިންބަފައިންގެ ޢަމަލުތަކުގެ ސަބަބުންނެވެ. ހަމަ އެފަދައިން އެކުއްޖަކު ފިޠްރަތުގެ ސާފު ގޮތުގައި ޤާއިމުވެ ދެމިހުންނަނީވެސް މައިންބަފައިންގެ ސަބަބުންނެވެ. އިސްލާމްދީން ލާޒިމްކުރަނީ ޅަފަތުއްސުރެ އިސްލާމީ ތަރުބިއްޔަތުން ތަރުބިއްޔަތު ކުރުމަށެވެ. ކުއްޖާގެ ޢުމުރާ ގުޅޭގޮތުން ދީނީ ވާޖިބުތައް އުގަންނައިދީ ވިސްނައިދީ ޢަމަލީގޮތުން ކުރަންޖެހޭ ކަންތައްތައް ކުރުވާ ހާނުވަމުން ގެންދިއުމަށެވެ. މުލްޙިދުންނާއި ޣައިރު މުސްލިމުންގެ އަތް މައްޗަށް ދޫކޮށް ނުލުމެވެ. ޅަފަތުއްސުރެ ތަރުބިއްޔަތުގައި އަހައްމިއްޔަތުކަން ދޭންޖެހޭ ދީނީ ކަންކަމަށް އިސްކަން ދިނުމެވެ.
ކަންކަމާމެދު ވިސްނައި ފިކުރުކޮށް އުޅޭ ޢުމުރަށް ދިއުމުން ޙަރާމާއި ޙަލާލުގެ ޙުކުމްތަށް އޭނާއަށް އަންގައިދިނުން:
އިބްނު ޢައްބާސް ރަޟިޔަﷲ ޢަންހުމާގެ ކިބައިން އިބްނު ޖަރީރު ރިވާކުރެއްވިއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. ''ތިޔަބައިމީހުން ﷲ އަށް ކިޔަމަންތެރިކަން އަދާކުރުމަށް ޢަމަލުކުރާށެވެ. އަދި ﷲއަށް އުރެދުމަށް ބިރުވެތިވާށެވެ. އަދި އެކަލާނގެ އަމުރުތައް އަދާ ކުރުމަށާއި އެކަލާނގެ ނަހީ ކުރައްވާފައިވާ ކަންތައްތަކުން ދުރުވެ އެއްކިބާވުމަށް ތިޔަބައިމީހުންގެ ދަރިންނަށް އަމުރުކުރާށެވެ. ފަހެ ތިޔަބައިމީހުންނަށާއި އެމީހުންނަށް ނަރަކައިންވާ ރައްކާތެރިކަމެކެވެ.
މިކަމުގައި ފޮރުވިގެންވާ ސިއްރުތައް:
ކުއްޖާ ހެދިބޮޑުވަމުން އަންނައިރު ﷲގެ އަމުރުތަކަށް ކުއްޖާގެ ލޯ ހުޅުވެމުން ދިޔުމަށްޓަކައެވެ. އަދި އެ އަމުރުތައް އަދާ ކުރުވުމަށްޓަކައެވެ. އަދި އެކަލާނގެ ނަހީ ކުރައްވާފައިވާ ކަންތަކުން ދުރުވެގަތުމަށެވެ. އަދި އެކަންކަމަށް ތަރުބިއްޔަތު ދިނުމަށެވެ. އަދި އެކުއްޖާއަށް ކަންކަން ވިސްނައިގަތުމުގެ ފިކުރު ލިބެމުންދާން ފެށީއްސުރެ ޙަރާމާއި ޙަލާލުގެ ޙުކުމްތައް ރަނގަޅަށް ދެނެގަތުމަށެވެ. އަދި ޅަފަތުއްސުރެ އިސްލާމީ ޝަރީޢަތުގެ ޙުކުމްތަކާއި ގުޅެމުން ދިއުމަށެވެ. ފަހެ ހަމަކަށަވަރުން އޭނާއަށް ޝަރީޢަތެއްގެ ގޮތުންނާއި މަގެއްގެ ގޮތުން އިސްލާމްދީން ފިޔަވައި އެހެން ދީނެއް އެނގިފައި ނުވުމަށެވެ.
ކުއްޖާ ޢުމުރުން 7 އަހަރުވުމުން އަޅުކަންކުރުމަށް އަމުރުކުރުން
ޢަމްރޫ ބުނުލް އާޞް ރަޟިޔަﷲ ޢަންހުމާގެ ކިބައިން އަބޫ ދާއޫދާއި ޙާކިމް ރިވާކުރެއްވިއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި ރަސޫލުﷲގެފާނު ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ.
مُرُوا أَوْلادَكُمْ بِالصَّلاةِ وَهُمْ أَبْنَاءُ سَبْعِ سِنِينَ وَاضْرِبُوهُمْ عَلَيْهَا وَهُمْ أَبْنَاءُ عَشْرٍ وَفَرِّقُوا بَيْنَهُمْ فِي الْمَضَاجِعِ
މާނައީ:''ތިޔަބައިމީހުންގެ ދަރިންނަށް އެކުދިންގެ ޢުމުރުން 7 އަހަރުވުމުން ނަމާދަށް އެކުދިންނަށް އަމުރުކުރާށެވެ. އަދި އެކުދިންގެ ޢުމުރުން 10 އަހަރުވުމުން ނަމާދު ނުކުރަނީނަމަ އެކަމުގެ މައްޗައް އެކުދިންނަށް އަދަބުދޭށެވެ. އަދި އެކުދިންގެ ތަންމަތިތައް ވަކިކުރާށެވެ.'' އެބަހީ: ދެކުދިން އެއް ތަންމައްޗެއްގައި ނުނިންދަވާށެވެ. ރަސޫލުﷲ ޞައްލައްﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމްގެ މި އިރުޝާދު ގެ މައްޗަށް ޤިޔާސްކޮށް ރޯދަހިފުމަށް އާދަކޮށް ހޭނުވުމުގެ ގޮތުން ބައެއް ދުވަހު ރޯދައަށް ބެހެއްޓުން އެދެވިގެންވިއެވެ. އެކުއްޖާއަށް އެކަމުގެ ޤާބިލުކަން ލިބިގެންވާނަމައެވެ. އަދި ހަމަ މިފަދައިން ބައްޕަ އަކީ ތަނަވަސްކަން ލިބިގެންވާ މީހަކު ކަމުގައިވެފައި ކުދިން ގޮވައިގެން ޙައްޖަށް ދިއުމަށް އެޅޭ ހުރަހެއް ނެތްނަމަ ޅަފަތުގައި އެކަމަށްވެސް ހާނުވައި އާދަކުރުމުގެ ގޮތުން ގޮވައިގެން ދިއުމަށް ދީނުގެ ޢިލްމުވެރިން ހިތްވަރުދެއެވެ.
މިކަމުގައި ވަންހަނާވެގެންވާ ފައިދާ:
ޅަފަތުންސުރެ މިފަދަ އަޅުކަމުގެ ޙުކުމްތައް ކުއްޖާއަށް އުގެނިގަތުމެވެ. އަދި އެކަން އަދާ ކުރުމުގެ ޤާބިލުކަން ލިބިގަތުމެވެ. އަދި ކީރިތި ﷲއަށް ކިޔަމަންތެރިކަން އަދާ ކުރުންމަތީ ތަރުބިއްޔަތު ލިބެމުންދިއުމެވެ. އެކިޔަމަންތެރިކަން އަދާކުރުން މަތީ ޤާއިމްވެ ދެމިހުރުމެވެ. އަދި އެކަލާނގެ ނިޢުމަތްތަކަށް ޝުކުރު އަދާ ކުރުމާއި އެކަލާނގެ ޙަޟްރަތަށް ކަންކަމަށް އެދި ދެންނެވުމާއި އެފަރާތަށް ޔަޤީންކަން އުފެއްދުމެވެ. އަދި އެކަލާނގެއަށް އިޢުތިމާދުކޮށް ތަޥައްކަލް ކުރުމެވެ. އަދި އެކަލާނގެ ޙަޟްރަތަށް ކަންކަމަށް އެދި ދެންނެވުމެވެ. އަދި އެއަޅުކަމުން ރޫޙު ޠާހިރު ކުރުމެވެ. އަދި ތިމާގެ ޞިއްޙަތު ރައްކާތެރިކޮށް ހަށިގަނޑަށް ހީވާގިކަމާއި މުރާލިކަން ލިއްބައިދިނުމެވެ. އަޚްލާޤު ތަހްޒީބުކޮށް ޒީނަތްތެރި ކުރުމެވެ. ބަހާއި ޢަމަލު އިޞްލާޙުކޮށް އުނި ސިފަތަކުން ދުރުވުމެވެ.
ރަސޫލުﷲ ޞައްލައްﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމްއަށާއި، އަހުލުބައިތުންނަށާއި ކީރިތި ޤުރުއާން ތިލާވަތުކުރުމަށް ލޯބި ޖައްސައި އެކަމަށް ތަރުބިއްޔަތު ކުރުން:
ޢަލީ ރަޟިޔަﷲ ޢަންހު ގެ ކިބައިން އައްޠަބްރާނީ ރިވާކުރެއްވިއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ރަސޫލުﷲ ޞައްލައްﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް ހަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ. ''ތިންކަމެއްގެ މައްޗައް ތިޔަބައިމީހުންގެ ދަރިންނަށް އަދަބު ދަސްކޮށްދޭށެވެ. ތިޔބައިމީހުންގެ ނަބިއްޔާއަށް ލޯބިކުރުމަށެވެ. އެކަލޭގެފާނުގެ އަހުލުބައިތުންނަށް ލޯބި ކުރުމަށެވެ. އަދި ކީރިތި ޤުރުއާން ކިޔެވުމަށެވެ. ފަހެ ހަމަކަށަވަރުން ކީރިތި ޤުރުއާން ހިތުދަސްކޮށްގެން ވާމީހާވާނީ ﷲގެ ޢަރުޝީގެ ހިޔަލުގައެވެ. އެ ޢަރުޝީގެ ހިޔާވަހިކަން މެނުވީ އެހެން ހިޔާވެހިކަމެއްނުވާ ދުވަހުގައެވެ. އެކަލާނގެ ނަބީންނާއި އެކަލާނގެ އަޞްފިޔާއުންނާއި އެކުގައެވެ.''
ކީރިތި ޤުރުއާން ދަރިންނަށް އުގަންނައިދިނުން ވާޖިބުވެގެން ވުމާމެދުގައްޔާއި އަދި ރަސޫލުﷲ ޞައްލައްﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް ކުރެއްވި ހަނގުރާމަތަކުގެ ވާހަކަ އާއި އިސްލާމީ އަބްޠާލުންގެ ވާހަކަ ކިޔައިދިނުމާއި މެދުގައި އިސްލާމީ ތަރުބިއްޔަތުގެ ޢިލްމުވެރިން ވިދާޅުވެފައިވާ ވިދާޅުވުން ތިޔަބައިމީހުންނަށް ކުރުގޮތަކަށް ގެނެސްދެމެވެ. ސަޢުދު ބުނި އަބީ ވައްޤާސް ރަޟިޔަﷲ ޢަންހު ވިދާޅުވެއެވެ. ''ރަސޫލުﷲ ޞައްލައްﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް ކުރެއްވި ހަނގުރާމަތަކުގެ ވާހަކަތައް ތިމަންގެ ދަރިންނަށް ކީރިތި ޤުރުއާންގެ ސޫރަތްތައް ދަސްކޮށްދޭ ފަދައިން އެކުދިންނަށް އުގަންނައި ދެމެވެ.''
އަލް އިމާމުލް ޣަޒާލީ އެކަލޭގެފާނު ލިޔުއްވެވި އަލްޙިއްޔާއޭ ކިޔުނު ފޮތުގައި ވަޞިއްޔަތް ކުރެއްވިއެވެ. ''ކީރިތި ޤުރުއާން ކުޑަކުދިންނަށް އުގަންނައިދީ އެޤުރުއާނުގެ ތަޢުލީމުދީ އުގަންނައިދޭށެވެ. އަދި ހެޔޮލަފާ ޞާލިހުންގެ ވާހަކަވެސް މެއެވެ. އަދި އެޤުރުއާނުގައިވާ ބައެއް ދީނީ ޙުކުމްތައް ވެސްމެއެވެ.''
އިބްނު ޚަލްދޫންގެ މުޤައްދިމާގައި ކުޑަކުދިންނަށް ކީރިތި ޤުރުއާން ކިޔަވަން ދަސްކޮށްދީ އެޤުރުއާނުގެ ޢިލްމު އުގަންނައި ދިނުމުގެ އަހައްމިއްޔަތުގެ މައްޗަށް އިޝާރާތް ކުރައްވައި މިގޮތަށް ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ. ''ކީރިތި ޤުރުއާނުގެ ތަޢުލީމަކީ އިސްލާމީ ހުރިހައި ޤަވްމުތަކެއްގައި ތަޢުލީމުގެ ހުރިހާ މަރުޙަލާތަކެއްގެ ބިންގާކަމުގައި ވާންވާނޭ ކަމުގައި ބަޔާންކުރެއްވިއެވެ. އެއީ ދީނުގެ ޢަޤީދާ ހަރުދަނާވެ އީމާންކަން ރާސިޚްވެ ސާބިތުކޮށްދޭ ދީނުގެ ޝިޢާރުތަކުގެ ތެރެއިން އެންމެ އިސް އެންމެ މުޤައްދަސް ޝިޢާރުކަމުގައިވާތީއެވެ.''
އިބްނު ސީނާގެ އައްސިޔާސަތު މިފޮތުގައި ކުޑަކުދިންނަށް ދީނުގެ ޢިލްމު އުގަންނައިދިނުން ތަޢުލީމުގެ ފެށުން ކަމުގައި ހެދުމަށް ނަސޭޙަތްތެރި ވެވަޑައިގެންފައި ވެއެވެ. އޭނާ ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ. ''އެކަމުން އީމާންކަން ރާސިޚްވެއެވެ. އަދި އުނގެނުމަށް ކުއްޖާގެ ހަށިގަނޑާއި ބުއްދި ތައްޔާރުވެއެވެ. އެކަމުގެ ޤާބިލުކަން ކުއްޖާއަށް ލިއްބައިދެއެވެ.''
މުސްލިމުންގެ އަސްލާފުން އެބައިމީހުންގެ ދަރިން މުރައްބީއަކާއި ހަވާލުކުރާއިރު އޭނާގެ ކިބައިން ފުރަތަމަ އެދޭކަމަކީ އެކުއްޖާއަށް ކީރިތި ޤުރުއާނުގެ ޢިލްމު އުނގަންނައި ދިނުމެވެ. އަދި އެކުދިންނަށް އެ ޤުރުއާން ކިޔަވައި ދިނުމެވެ. އަދި އެކުދިންނަށް އެ ޤުރުއާން ދަސްކޮށްދިނުމެވެ. އެކަމުން އެކުދިންގެ ދޫހޭނި އެކުދިންގެ ރޫޙުތައް މަތިވެރިވެއެވެ. އަދި އެކުދިންގެ ހިތްތަކުގައި ﷲއަށް ބިރުވެތކަން އުފައްދައެވެ. އަދި ލޮލުން ކަރުނަ އޮހޮރުވައެވެ. އެކުދިންގެ ހިތްތަކުގައި ﷲއަށާއި އާޙިރަތް ދުވަހަށް އީމާންވުން އިތުރުވެ ޔަޤީންކަން ރާސިޚްވެއެވެ.
މުރައްބީންނަށް އެކަށީގެންވަނީ މި ބަޔާންވެދިޔަ އަދަބުތަކާއި އެއްގޮތް ވާގޮތުގެމަތީން ކުދިންގެ ތަޢުލީމުގެ ބިންގާ އަޅައިދީ ތަޢުލީމުގެ ހަރުފަތްތައް ގިރާކުރުވަމުން ގެންދިއުމުގައި އެހީތެރިވެދިމުނެވެ. އެކުދިން ދިނާއި ދުރުވުމުން ރައްކާތެރިކުރުމެވެ. އެކުދިންގެ އިސްލާމީ ޢަޤީދާ ވަރުގަދަ ކުރެމެވެ. ޝައްކެއްނެތެވެ. ކޮންމެ ކުއްޖަކުވެސް އުފަންވަނީ ފިޠްރަތުގެ ސާފު ގޮތުގައެވެ. ހޭލުންތެރި ޞާލިހު ތަޤްވާވެރި ޢާއިލާއެއްގެ ތެރޭގައި އެފަދަ މާޙަޥްލެއްގައި ބޮޑުވަމުން އަންނަ ކުއްޖާ ބޮޑުވަމުން އަންނާނީ އެ ފިޠްރަތުގެ ސާފު ކަންމަތީގައެވެ. އާދެ! މި ފިޠްރަތަށް ކީރިތި ޤުރުއާނުގައި އޝާރާތްކުރައްވައި ވަޙީކުރައްވާފައިވެއެވެ.
فِطْرَةَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْهَا لَا تَبْدِيلَ لِخَلْقِ اللَّهِ (سورة الروم ٣٠)
މީސްތަކުން އެ ފިޠްރަތެއްގެ މަތީގައި ކީރިތި ﷲ ހެއްދެވި ފިޠްރަތެއްގެ މަތީގައި ކީރިތި ﷲ ހެއްދެވި ފިޠްރަތު (ދަންނައެވެ.) ﷲގެ ހެއްދެވުމަށް ބަދަލެއްނުވެއެވެ. ''ރަސޫލުﷲ ޞައްލައްﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް ޙަދީޡް ކުރެއްވިއެވެ.
'' كُلُّ مَوْلُودٍ يُولَدُ عَلَى الْفِطْرَةِ فَأَبَوَاهُ يُهَوِّدَانِهِ أَوْ يُنَصِّرَانِهِ أَوْ يُمَجِّسَانِهِ '' ( رواه البخاري عن أبي هريرة رضي الله عنه)
މާނައަކީ: ''ކޮންމެ ކުއްޖަކު އުފަންވަނީ ފިޠްރަތުގެ ސާފު ގޮތުގައެވެ. ފަހެ އޭނާ ޔަހޫދީ ނުވަތަ ނަޞާރާ ނުވަތަ މަޖޫސީ ކުރަނީ އޭނާގެ މައިންބަފައިންނެވެ.''
ޝައްކެތްނެތެވެ. ދަރިންނަކީ މައިންބަފައިނާ ހަވާލުވެގެންވާ ވަރަށް ބޮޑު އަމާނާތެކެވެ. އެއަމާނާތަށް ރައްކާތެރިވުމަކީ ހެޔޮ ރަނގަޅު ގޮތުގައި އޭނާ ތަރުބިއްޔަތު ކުރުމެވެ. އޭނާގެ ހިތަކީ ސާފުޠާހިރު ވެގެންވާ އަގުބޮޑު ޖަޥްހަރެކެވެ. މައިންބަފައިން އެދޭގޮތަކަށް އޭނާ ތަރުބިއްޔަތު ވެއެވެ. ދުނިޔެއާއި އާޚިރަތުގެ ބާއްޖަވެރިކަން އޭނާ އަށް ފަހިވަމުންދާގޮތުގައި މައިންބަފައިންނަށް އޭނާ ތަރުބިއްޔަތު ކުރެވޭނެއެވެ. ނުބައި ކަންކަމުން އެއްކިބާވެގެންވާ މާތް ރީތި އަދަބުތަކުން ގަހަނާ ވެގެންވާ ކުއްޖަކަށް ހެދޭނެއެވެ. އެހެންކަމުން މައިންބަފައިން މިކަންކަމަށް ހިޔާލު ނުކޮށް ދޫކޮށްލައިފިނަމަ ނުރަނގަޅު އާދަތައް ހިފެވި ނުބައިކަންކަމުގެ ފަރާތައް ލެނބި ހެޔޮނުބައި ވަކިކޮށް ނުގަނެވޭނޭ ވަލުޖަނަވާރަކަށް ވުރެ ދަށު ދަރަޖައަށްވެސް ހިނގައިދާނެއެވެ.
ޅަފަތުގެ ތަރުބިއްޔަތު ޣައިރު މުސްލިމުންގެ އަތްމައްޗަށް ދޫކޮށްލެވިއްޖެއްޔާ ކުއްޖާ ބޮޑުވާނީ އެބަޔަކުގެ ގޮތުގައެވެ. އެހެންކަމުން ''ރަސޫލުﷲ ޞައްލައްﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމްގެ އިސްވެދިޔަ ޙަދީޘްގައި އެކަމުގެ ޒިންމާ މައިންބަފައިންގެ ކޮނޑުގައި އެޅުއްވިއެވެ. އާދެ! އެފަދަ ހާލުގައި ކުއްޖާ ބޮޑުވާނީ މުލްޙިދެއްގެ ގޮތުގައެވެ، ނުވަތަ އެމީހުންގެ ޢަޤީދާއަށާއި އާދަކާދަތަކަށް ލެނބިގެންވާގޮތުގައެވެ. އިސްލާމްދީނަށް ނަފުރަތްތެރިވާ މީހެއްގެ ގޮތުގައެވެ.
وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُم مِّنْ أَنفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُم مَّوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ (سورة الروم ٢١)
މާނައީ: ''ހަމަ ތިޔަބައިމީހުންނަށްޓަކައި ހަމަ ތިޔަބައިމީހުންގެ ނަފްސުތަކުން އަނބީން ހެއްދެވިކަމީ އެކަލާނގެ ކުޅަދުންވަންތަކަމުގެ ހެކިތަކުގެ ތެރެއިންވާ ކަމެކެވެ. އެއީ ތިޔަބައިމީހުން އެކަނބަލުންގެ ފަރާތުން ހަމަހިމޭންކަން ލިބިގަތުމަށްޓަކައެވެ. އަދި އެކަލާނގެ ތިޔަބައިމީހުންގެ މެދުގައި ލޯތްބާއި އޯގާވެރިކަން ލެއްވިއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ފިކުރުހިންގާ ބަޔަކަށް އެކަމުގައި ހެކިތަކެއްވާކަން ކަށަވަރެވެ.''
ކައިވެނީގެ މަޤްޞަދު
ހަރުދަނާ ޢާއިލާއެއް ބިނާކުރުމުގައްޔާއި ދަރިން ތަރުބިއްޔަތު ކުރުމުގައި ދެމަފިރިންނާއި ޢާއިލާގެ ދަޥްރު ވަރަށް ބޮޑެވެ. ރަނގަޅު ހަރުދަނާ ދެމަފިރިއެއްގެ މެދުން މެނުވީ ރަނގަޅު ދަރިފަސްކޮޅެއް އުފެދިގެނެއް ނާންނާނެއެވެ. އެހެންކަމުން އިސްލާމްދީނުގައި ކައިވެނީގެ ކުރިން މިކަމަށް ބެލެވި ޙަޔާތުގެ ބައިވެރިޔަކު އިޚްތިޔާރުކުރުމަށް އިރުޝާދު ދެއެވެ. އަދި މިގޮތުން ބަލަންޖެހޭ ކަންތައްތަކެއްވަނީ ބަޔާންކޮށްފައެވެ. އިޚްތިޔާރު ކުރާ ބައިވެރިޔާގެ ބުރުސޫރައަށް ހަމައެކަނި ނުބެލުމަށް އިރުޝާދު ދެއެވެ.
އަލްބުޚާރީއާއި މުސްލިމްއާއި މިނޫން ބޭކަލުންވެސް އަބޫ ހުރައިރާގެފާނުގެ ކިބައިން ރިވާކުރެއްވި ހަދީޘެއްގެ މާނައިގައި ވެއެވެ. ރަސޫލުﷲ ޞައްލައްﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް ޙަދީޘްކުރެއްވިއެވެ. ''ހަތަރު ކަމަކަށްޓަކައި ތިބާ އަންހެނަކާ ކައިވެނިކުރަމުއެވެ. އެކަނބުލޭގެ މުދާވެރިކަމަށްޓަކައެވެ. އަދި އެކަނބުލޭގެ ޙަސަބަށްޓަކައެވެ. އަދި އެކަނބުލޭގެ ރީތިކަމަށްޓަކައެވެ. އަދި އެކަނބުލޭގެ ދީންވެރިކަމަށްޓަކައެވެ. ފަހެ ދީންވެރިޔަކު އިޚްތިޔާރުކުރުމުން ތިބާ ކާމިޔާބު ޙާޞިލްކުރާށެވެ! ތިބާއަށް ތަނަވަސްކަން މިންވަރު ކުރައްވާށިއެވެ.''
ޝައްކެއްނެތެވެ. ދީންވެރި މަންމައެއްގެ ތަރުބިއްޔަތުގައި އަދި ދީންވެރި ޢާއިލާއެއްގައި ބޮޑުވާ ކުއްޖާވާނީ ނުބައި އާދަތަކުން އެއްކިބާ ވެގެންނެވެ. ރަނގަޅު އާދަތަކާއި ސިފަތަކުން ގަހަނާއެޅި ޒީނަތްތެރިވެގެންވާ ހަރުދަނާ މީހަކަށެވެ. މައިންބަފައިންގެ ލޮލަށް ލިބޭ ފިނިކަމެއް ކަމުގައެވެ. ޢާއިލާ އަށާއި ޤަޥްމަށް ފައިދާހުރި ދަރިއަކަށެވެ.
މައިންބަފައިންގެ ލޯބި
މައިންބަފައިންގެ ހިތުގައި ދަރިންގެ މައްޗަށް ކީރިތި ﷲ ލޯބި ޖެއްސެވިއެވެ. އެލޯތްބަކީ ގަލަމަކުން ދުލަކުން ބަޔާންކުރެވޭނެ ލޯތްބެއްނޫނެވެ. މައިންބަފައިންގެ ހުރިހާވެސް އުފަލަކީ، ހިތްހަމަޖެހުމަކީ ހަރުދަނާ ޚުލްޤު ހެޔޮ ތަޢުލީމު ލިބިފައިވާ، މައިންބަފައިންގެ ހައްޤު އަދާކުރާ ބައެއްގެ މައިންބަފައިން ކަމުގައިވުމެވެ. ޝައްކެއްނެތެވެ. މައިންބަފައިން ދަރިންނަށްޓަކައި އަތްވާއި ވާރޭގައި ރެއާއިދުވާލު ބުރަ މަސައްކަތް ކުރެއެވެ. އެކުދީންނަށް ބޭނުންވާ މާއްދީ ބޭނުންތައް ފުރިހަމަކޮށް ދިނުމަށެވެ. އެކުދިންގެ މުސްތަޤްބަލް އުޖާލާ މުސްތަޤްބަލަކަށް ހެދުމަށެވެ. އެކުދިންނަށް ހިތްހަމަޖެހުން ހޯދައި ދިނުމަށެވެ. އެކުދީންނާއި އެކުގައި އުޅޭ އެހެން ކުދިންނަށް ލިބިފައިވާ ހުރިހައި ފަސޭހަތަކެއް އެކުދިންނަށް ހޯދައި ދިނުމަށެވެ. އެކުދިންގެ ބޭނުންތައް ގެއިން ތަނަވަސްނުވެގެން ބޭރަށް ނިކުމެގެން ނުދިއުމަށެވެ. މައިންބަފައިން ދަރިންނާއި މެދުގައި ކަންތައްކުރާ ގޮތަކަށް ދަރިން މައިންބަފައިންނާ ދޭތެރޭ ކަންތައް ކުރެއެވެ.
ކުޑަކުދިންނަކީ އެކުދިން އުޅޭ މާޙައުލުގައި އުޅޭ އެންމެންގެ ލޯބި ލިބިގެންވާނޭ ބައެކެވެ. ކުޑަކުދިންނަށް އޯގާވެރިވެ ރަޙުމް ނުކުރާ މީހުންނަކީ ރަޙްމާއި އޯގާވެރިކަން ނެތިވެ ގޮސްފައިވާ ބައެކެވެ. ދަރިންނަށް އޯގާވެރިވެ ލޯބިކޮށް ނުއުޅޭ މައިންބަފައިން މަދުން ނަމަވެސް ފެންނަމުންދެއެވެ. އެފަދަ މައިންނާ ބަފައިންނަކީ އެމީހުންގެ ހިތުން ރަޙްމާއި އޯގާވެރިކަން ނިގުޅައިގަނެވިފައިވާ މީހުން ކަމުގައި ބެލެވެއެވެ. ކުޑަކުދިންނަށް އޯގާވެރިވުމާއި ބޮޑެތި މީހުންނަށް އިޙްތިރާމް ކުރުމާއި މުސްކުޅިންނަށް އަޅާލުމަކީ ޤުދުރަތުން އިންސާނުންގެ ކިބައިގައި ލައްވާފައިވާ ކަމެކެވެ. އެހެނަސް ބައެއްމީހުންގެ ކިބައިން މި ސިފަ ފެންނަމުން ދާލެއް ވަރަށް ކުޑަކަމުގައި ދަންނަވަން ޖެހެއެވެ.
ކުޑަކުދިންގެ ތަރުބިއްޔަތު
ދަރިންގެ ތަރުބިއްޔަތަކީ މައިންބަފައިންގެ ކޮނޑުގައި އެޅިފައިވާ ވަރަށް ބޮޑު ދީނީ އަދި އަޚްލާޤީ މަސްޢޫލިއްޔަތެކެވެ. އަދި ވާޖިބެކެވެ. އެއްވެސް ހާލެއްގައި އަދި އެއްވެސް ސިފައެއްގައި ޚާއްސަކޮށް މައިންބަފައިން އާންމުކޮށް މުޖްތަމަޢަށް އެކަމުން އެއްކިބާ ނުވެވޭނެއެވެ. ޝައްކެއްނެތެއެވެ. ކުއްޖާ އުފަންވަނީ ފިޠްރަތުގެ ސާފުގޮތުގައެވެ. މިއީ ތަރުބިއްޔަތާއި އަޚްލާޤުގެ ޢިލްމުވެރިންގެ ގާތުގައި ތަސްލީމު ކުރެވިގެންވާ ކަންތައްތަކުގެ ތެރެއިން ކަމެކެވެ. ކުއްޖާ ދުނިޔެއަށް އުފަންވަނީ ތަވްޙީދުގެ އަޤީދާގެ އެބަހީ: ﷲ އެއްކައުވަންތަކަމަށް އީމާންވުމުގެ މަތީގައެވެ. ސާފުޠާހިރުކަންމަތީގައެވެ. ހޭލުންތެރި މަންމައެއްގެ ތަރުބިއްޔަތުގައި އޭނާ ތަރުބިއްޔަތު ކުރެވިއްޖެނަމައެވެ. އަދި ރަނގަޅު ޞާލިޙް، ﷲ އެއްކައުވަންތަ ކަމަށް އީމާންވާ ބައެއްގެ ތެރޭގައި ބޮޑުވަމުންދާނަމައެވެ.
ރަސޫލުﷲ ޞައްލައްﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް އެކަން އަންގަވަމުން ޙަދީޘް ކުރެއްވި ބަސްފުޅެއްގެ މާނައިގައިވެއެވެ. ''ކޮންމެ ކުއްޖަކުވެސް އުފަންވާނީ ފިޠްރަތުގެ ސާފު ގޮތުގައެވެ. އެކުއްޖާ ޔަހޫދީ ކުރަނީ ނުވަތަ ނަޞްރާނީ ކުރަނީ އެކުދިންގެ މައިންބަފައިންނެވެ.'' އާދެ! އިތުރު އެކަލޭގެފާނުގެ މި ބަސްފުޅުން އެނގޭ ގޮތުގައި ކުއްޖާ ފިޠްރަތުގެ ސާފު ގޮތުން އެބަހީ ﷲ އެއްކައުވަންތަކަމަށް އީމާންވުމުން އެއްކިބާ ކުރަނީ މައިންބަފައިންގެ ޢަމަލުތަކުގެ ސަބަބުންނެވެ. ހަމަ އެފަދައިން އެކުއްޖަކު ފިޠްރަތުގެ ސާފު ގޮތުގައި ޤާއިމުވެ ދެމިހުންނަނީވެސް މައިންބަފައިންގެ ސަބަބުންނެވެ. އިސްލާމްދީން ލާޒިމްކުރަނީ ޅަފަތުއްސުރެ އިސްލާމީ ތަރުބިއްޔަތުން ތަރުބިއްޔަތު ކުރުމަށެވެ. ކުއްޖާގެ ޢުމުރާ ގުޅޭގޮތުން ދީނީ ވާޖިބުތައް އުގަންނައިދީ ވިސްނައިދީ ޢަމަލީގޮތުން ކުރަންޖެހޭ ކަންތައްތައް ކުރުވާ ހާނުވަމުން ގެންދިއުމަށެވެ. މުލްޙިދުންނާއި ޣައިރު މުސްލިމުންގެ އަތް މައްޗަށް ދޫކޮށް ނުލުމެވެ. ޅަފަތުއްސުރެ ތަރުބިއްޔަތުގައި އަހައްމިއްޔަތުކަން ދޭންޖެހޭ ދީނީ ކަންކަމަށް އިސްކަން ދިނުމެވެ.
ކަންކަމާމެދު ވިސްނައި ފިކުރުކޮށް އުޅޭ ޢުމުރަށް ދިއުމުން ޙަރާމާއި ޙަލާލުގެ ޙުކުމްތަށް އޭނާއަށް އަންގައިދިނުން:
އިބްނު ޢައްބާސް ރަޟިޔަﷲ ޢަންހުމާގެ ކިބައިން އިބްނު ޖަރީރު ރިވާކުރެއްވިއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. ''ތިޔަބައިމީހުން ﷲ އަށް ކިޔަމަންތެރިކަން އަދާކުރުމަށް ޢަމަލުކުރާށެވެ. އަދި ﷲއަށް އުރެދުމަށް ބިރުވެތިވާށެވެ. އަދި އެކަލާނގެ އަމުރުތައް އަދާ ކުރުމަށާއި އެކަލާނގެ ނަހީ ކުރައްވާފައިވާ ކަންތައްތަކުން ދުރުވެ އެއްކިބާވުމަށް ތިޔަބައިމީހުންގެ ދަރިންނަށް އަމުރުކުރާށެވެ. ފަހެ ތިޔަބައިމީހުންނަށާއި އެމީހުންނަށް ނަރަކައިންވާ ރައްކާތެރިކަމެކެވެ.
މިކަމުގައި ފޮރުވިގެންވާ ސިއްރުތައް:
ކުއްޖާ ހެދިބޮޑުވަމުން އަންނައިރު ﷲގެ އަމުރުތަކަށް ކުއްޖާގެ ލޯ ހުޅުވެމުން ދިޔުމަށްޓަކައެވެ. އަދި އެ އަމުރުތައް އަދާ ކުރުވުމަށްޓަކައެވެ. އަދި އެކަލާނގެ ނަހީ ކުރައްވާފައިވާ ކަންތަކުން ދުރުވެގަތުމަށެވެ. އަދި އެކަންކަމަށް ތަރުބިއްޔަތު ދިނުމަށެވެ. އަދި އެކުއްޖާއަށް ކަންކަން ވިސްނައިގަތުމުގެ ފިކުރު ލިބެމުންދާން ފެށީއްސުރެ ޙަރާމާއި ޙަލާލުގެ ޙުކުމްތައް ރަނގަޅަށް ދެނެގަތުމަށެވެ. އަދި ޅަފަތުއްސުރެ އިސްލާމީ ޝަރީޢަތުގެ ޙުކުމްތަކާއި ގުޅެމުން ދިއުމަށެވެ. ފަހެ ހަމަކަށަވަރުން އޭނާއަށް ޝަރީޢަތެއްގެ ގޮތުންނާއި މަގެއްގެ ގޮތުން އިސްލާމްދީން ފިޔަވައި އެހެން ދީނެއް އެނގިފައި ނުވުމަށެވެ.
ކުއްޖާ ޢުމުރުން 7 އަހަރުވުމުން އަޅުކަންކުރުމަށް އަމުރުކުރުން
ޢަމްރޫ ބުނުލް އާޞް ރަޟިޔަﷲ ޢަންހުމާގެ ކިބައިން އަބޫ ދާއޫދާއި ޙާކިމް ރިވާކުރެއްވިއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ސަލާމާއި ޞަލަވާތްލެއްވި ރަސޫލުﷲގެފާނު ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ.
مُرُوا أَوْلادَكُمْ بِالصَّلاةِ وَهُمْ أَبْنَاءُ سَبْعِ سِنِينَ وَاضْرِبُوهُمْ عَلَيْهَا وَهُمْ أَبْنَاءُ عَشْرٍ وَفَرِّقُوا بَيْنَهُمْ فِي الْمَضَاجِعِ
މާނައީ:''ތިޔަބައިމީހުންގެ ދަރިންނަށް އެކުދިންގެ ޢުމުރުން 7 އަހަރުވުމުން ނަމާދަށް އެކުދިންނަށް އަމުރުކުރާށެވެ. އަދި އެކުދިންގެ ޢުމުރުން 10 އަހަރުވުމުން ނަމާދު ނުކުރަނީނަމަ އެކަމުގެ މައްޗައް އެކުދިންނަށް އަދަބުދޭށެވެ. އަދި އެކުދިންގެ ތަންމަތިތައް ވަކިކުރާށެވެ.'' އެބަހީ: ދެކުދިން އެއް ތަންމައްޗެއްގައި ނުނިންދަވާށެވެ. ރަސޫލުﷲ ޞައްލައްﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމްގެ މި އިރުޝާދު ގެ މައްޗަށް ޤިޔާސްކޮށް ރޯދަހިފުމަށް އާދަކޮށް ހޭނުވުމުގެ ގޮތުން ބައެއް ދުވަހު ރޯދައަށް ބެހެއްޓުން އެދެވިގެންވިއެވެ. އެކުއްޖާއަށް އެކަމުގެ ޤާބިލުކަން ލިބިގެންވާނަމައެވެ. އަދި ހަމަ މިފަދައިން ބައްޕަ އަކީ ތަނަވަސްކަން ލިބިގެންވާ މީހަކު ކަމުގައިވެފައި ކުދިން ގޮވައިގެން ޙައްޖަށް ދިއުމަށް އެޅޭ ހުރަހެއް ނެތްނަމަ ޅަފަތުގައި އެކަމަށްވެސް ހާނުވައި އާދަކުރުމުގެ ގޮތުން ގޮވައިގެން ދިއުމަށް ދީނުގެ ޢިލްމުވެރިން ހިތްވަރުދެއެވެ.
މިކަމުގައި ވަންހަނާވެގެންވާ ފައިދާ:
ޅަފަތުންސުރެ މިފަދަ އަޅުކަމުގެ ޙުކުމްތައް ކުއްޖާއަށް އުގެނިގަތުމެވެ. އަދި އެކަން އަދާ ކުރުމުގެ ޤާބިލުކަން ލިބިގަތުމެވެ. އަދި ކީރިތި ﷲއަށް ކިޔަމަންތެރިކަން އަދާ ކުރުންމަތީ ތަރުބިއްޔަތު ލިބެމުންދިއުމެވެ. އެކިޔަމަންތެރިކަން އަދާކުރުން މަތީ ޤާއިމްވެ ދެމިހުރުމެވެ. އަދި އެކަލާނގެ ނިޢުމަތްތަކަށް ޝުކުރު އަދާ ކުރުމާއި އެކަލާނގެ ޙަޟްރަތަށް ކަންކަމަށް އެދި ދެންނެވުމާއި އެފަރާތަށް ޔަޤީންކަން އުފެއްދުމެވެ. އަދި އެކަލާނގެއަށް އިޢުތިމާދުކޮށް ތަޥައްކަލް ކުރުމެވެ. އަދި އެކަލާނގެ ޙަޟްރަތަށް ކަންކަމަށް އެދި ދެންނެވުމެވެ. އަދި އެއަޅުކަމުން ރޫޙު ޠާހިރު ކުރުމެވެ. އަދި ތިމާގެ ޞިއްޙަތު ރައްކާތެރިކޮށް ހަށިގަނޑަށް ހީވާގިކަމާއި މުރާލިކަން ލިއްބައިދިނުމެވެ. އަޚްލާޤު ތަހްޒީބުކޮށް ޒީނަތްތެރި ކުރުމެވެ. ބަހާއި ޢަމަލު އިޞްލާޙުކޮށް އުނި ސިފަތަކުން ދުރުވުމެވެ.
ރަސޫލުﷲ ޞައްލައްﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމްއަށާއި، އަހުލުބައިތުންނަށާއި ކީރިތި ޤުރުއާން ތިލާވަތުކުރުމަށް ލޯބި ޖައްސައި އެކަމަށް ތަރުބިއްޔަތު ކުރުން:
ޢަލީ ރަޟިޔަﷲ ޢަންހު ގެ ކިބައިން އައްޠަބްރާނީ ރިވާކުރެއްވިއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން ރަސޫލުﷲ ޞައްލައްﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް ހަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ. ''ތިންކަމެއްގެ މައްޗައް ތިޔަބައިމީހުންގެ ދަރިންނަށް އަދަބު ދަސްކޮށްދޭށެވެ. ތިޔބައިމީހުންގެ ނަބިއްޔާއަށް ލޯބިކުރުމަށެވެ. އެކަލޭގެފާނުގެ އަހުލުބައިތުންނަށް ލޯބި ކުރުމަށެވެ. އަދި ކީރިތި ޤުރުއާން ކިޔެވުމަށެވެ. ފަހެ ހަމަކަށަވަރުން ކީރިތި ޤުރުއާން ހިތުދަސްކޮށްގެން ވާމީހާވާނީ ﷲގެ ޢަރުޝީގެ ހިޔަލުގައެވެ. އެ ޢަރުޝީގެ ހިޔާވަހިކަން މެނުވީ އެހެން ހިޔާވެހިކަމެއްނުވާ ދުވަހުގައެވެ. އެކަލާނގެ ނަބީންނާއި އެކަލާނގެ އަޞްފިޔާއުންނާއި އެކުގައެވެ.''
ކީރިތި ޤުރުއާން ދަރިންނަށް އުގަންނައިދިނުން ވާޖިބުވެގެން ވުމާމެދުގައްޔާއި އަދި ރަސޫލުﷲ ޞައްލައްﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް ކުރެއްވި ހަނގުރާމަތަކުގެ ވާހަކަ އާއި އިސްލާމީ އަބްޠާލުންގެ ވާހަކަ ކިޔައިދިނުމާއި މެދުގައި އިސްލާމީ ތަރުބިއްޔަތުގެ ޢިލްމުވެރިން ވިދާޅުވެފައިވާ ވިދާޅުވުން ތިޔަބައިމީހުންނަށް ކުރުގޮތަކަށް ގެނެސްދެމެވެ. ސަޢުދު ބުނި އަބީ ވައްޤާސް ރަޟިޔަﷲ ޢަންހު ވިދާޅުވެއެވެ. ''ރަސޫލުﷲ ޞައްލައްﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް ކުރެއްވި ހަނގުރާމަތަކުގެ ވާހަކަތައް ތިމަންގެ ދަރިންނަށް ކީރިތި ޤުރުއާންގެ ސޫރަތްތައް ދަސްކޮށްދޭ ފަދައިން އެކުދިންނަށް އުގަންނައި ދެމެވެ.''
އަލް އިމާމުލް ޣަޒާލީ އެކަލޭގެފާނު ލިޔުއްވެވި އަލްޙިއްޔާއޭ ކިޔުނު ފޮތުގައި ވަޞިއްޔަތް ކުރެއްވިއެވެ. ''ކީރިތި ޤުރުއާން ކުޑަކުދިންނަށް އުގަންނައިދީ އެޤުރުއާނުގެ ތަޢުލީމުދީ އުގަންނައިދޭށެވެ. އަދި ހެޔޮލަފާ ޞާލިހުންގެ ވާހަކަވެސް މެއެވެ. އަދި އެޤުރުއާނުގައިވާ ބައެއް ދީނީ ޙުކުމްތައް ވެސްމެއެވެ.''
އިބްނު ޚަލްދޫންގެ މުޤައްދިމާގައި ކުޑަކުދިންނަށް ކީރިތި ޤުރުއާން ކިޔަވަން ދަސްކޮށްދީ އެޤުރުއާނުގެ ޢިލްމު އުގަންނައި ދިނުމުގެ އަހައްމިއްޔަތުގެ މައްޗަށް އިޝާރާތް ކުރައްވައި މިގޮތަށް ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ. ''ކީރިތި ޤުރުއާނުގެ ތަޢުލީމަކީ އިސްލާމީ ހުރިހައި ޤަވްމުތަކެއްގައި ތަޢުލީމުގެ ހުރިހާ މަރުޙަލާތަކެއްގެ ބިންގާކަމުގައި ވާންވާނޭ ކަމުގައި ބަޔާންކުރެއްވިއެވެ. އެއީ ދީނުގެ ޢަޤީދާ ހަރުދަނާވެ އީމާންކަން ރާސިޚްވެ ސާބިތުކޮށްދޭ ދީނުގެ ޝިޢާރުތަކުގެ ތެރެއިން އެންމެ އިސް އެންމެ މުޤައްދަސް ޝިޢާރުކަމުގައިވާތީއެވެ.''
އިބްނު ސީނާގެ އައްސިޔާސަތު މިފޮތުގައި ކުޑަކުދިންނަށް ދީނުގެ ޢިލްމު އުގަންނައިދިނުން ތަޢުލީމުގެ ފެށުން ކަމުގައި ހެދުމަށް ނަސޭޙަތްތެރި ވެވަޑައިގެންފައި ވެއެވެ. އޭނާ ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ. ''އެކަމުން އީމާންކަން ރާސިޚްވެއެވެ. އަދި އުނގެނުމަށް ކުއްޖާގެ ހަށިގަނޑާއި ބުއްދި ތައްޔާރުވެއެވެ. އެކަމުގެ ޤާބިލުކަން ކުއްޖާއަށް ލިއްބައިދެއެވެ.''
މުސްލިމުންގެ އަސްލާފުން އެބައިމީހުންގެ ދަރިން މުރައްބީއަކާއި ހަވާލުކުރާއިރު އޭނާގެ ކިބައިން ފުރަތަމަ އެދޭކަމަކީ އެކުއްޖާއަށް ކީރިތި ޤުރުއާނުގެ ޢިލްމު އުނގަންނައި ދިނުމެވެ. އަދި އެކުދިންނަށް އެ ޤުރުއާން ކިޔަވައި ދިނުމެވެ. އަދި އެކުދިންނަށް އެ ޤުރުއާން ދަސްކޮށްދިނުމެވެ. އެކަމުން އެކުދިންގެ ދޫހޭނި އެކުދިންގެ ރޫޙުތައް މަތިވެރިވެއެވެ. އަދި އެކުދިންގެ ހިތްތަކުގައި ﷲއަށް ބިރުވެތކަން އުފައްދައެވެ. އަދި ލޮލުން ކަރުނަ އޮހޮރުވައެވެ. އެކުދިންގެ ހިތްތަކުގައި ﷲއަށާއި އާޙިރަތް ދުވަހަށް އީމާންވުން އިތުރުވެ ޔަޤީންކަން ރާސިޚްވެއެވެ.
މުރައްބީންނަށް އެކަށީގެންވަނީ މި ބަޔާންވެދިޔަ އަދަބުތަކާއި އެއްގޮތް ވާގޮތުގެމަތީން ކުދިންގެ ތަޢުލީމުގެ ބިންގާ އަޅައިދީ ތަޢުލީމުގެ ހަރުފަތްތައް ގިރާކުރުވަމުން ގެންދިއުމުގައި އެހީތެރިވެދިމުނެވެ. އެކުދިން ދިނާއި ދުރުވުމުން ރައްކާތެރިކުރުމެވެ. އެކުދިންގެ އިސްލާމީ ޢަޤީދާ ވަރުގަދަ ކުރެމެވެ. ޝައްކެއްނެތެވެ. ކޮންމެ ކުއްޖަކުވެސް އުފަންވަނީ ފިޠްރަތުގެ ސާފު ގޮތުގައެވެ. ހޭލުންތެރި ޞާލިހު ތަޤްވާވެރި ޢާއިލާއެއްގެ ތެރޭގައި އެފަދަ މާޙަޥްލެއްގައި ބޮޑުވަމުން އަންނަ ކުއްޖާ ބޮޑުވަމުން އަންނާނީ އެ ފިޠްރަތުގެ ސާފު ކަންމަތީގައެވެ. އާދެ! މި ފިޠްރަތަށް ކީރިތި ޤުރުއާނުގައި އޝާރާތްކުރައްވައި ވަޙީކުރައްވާފައިވެއެވެ.
فِطْرَةَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْهَا لَا تَبْدِيلَ لِخَلْقِ اللَّهِ (سورة الروم ٣٠)
މީސްތަކުން އެ ފިޠްރަތެއްގެ މަތީގައި ކީރިތި ﷲ ހެއްދެވި ފިޠްރަތެއްގެ މަތީގައި ކީރިތި ﷲ ހެއްދެވި ފިޠްރަތު (ދަންނައެވެ.) ﷲގެ ހެއްދެވުމަށް ބަދަލެއްނުވެއެވެ. ''ރަސޫލުﷲ ޞައްލައްﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމް ޙަދީޡް ކުރެއްވިއެވެ.
'' كُلُّ مَوْلُودٍ يُولَدُ عَلَى الْفِطْرَةِ فَأَبَوَاهُ يُهَوِّدَانِهِ أَوْ يُنَصِّرَانِهِ أَوْ يُمَجِّسَانِهِ '' ( رواه البخاري عن أبي هريرة رضي الله عنه)
މާނައަކީ: ''ކޮންމެ ކުއްޖަކު އުފަންވަނީ ފިޠްރަތުގެ ސާފު ގޮތުގައެވެ. ފަހެ އޭނާ ޔަހޫދީ ނުވަތަ ނަޞާރާ ނުވަތަ މަޖޫސީ ކުރަނީ އޭނާގެ މައިންބަފައިންނެވެ.''
ޝައްކެތްނެތެވެ. ދަރިންނަކީ މައިންބަފައިނާ ހަވާލުވެގެންވާ ވަރަށް ބޮޑު އަމާނާތެކެވެ. އެއަމާނާތަށް ރައްކާތެރިވުމަކީ ހެޔޮ ރަނގަޅު ގޮތުގައި އޭނާ ތަރުބިއްޔަތު ކުރުމެވެ. އޭނާގެ ހިތަކީ ސާފުޠާހިރު ވެގެންވާ އަގުބޮޑު ޖަޥްހަރެކެވެ. މައިންބަފައިން އެދޭގޮތަކަށް އޭނާ ތަރުބިއްޔަތު ވެއެވެ. ދުނިޔެއާއި އާޚިރަތުގެ ބާއްޖަވެރިކަން އޭނާ އަށް ފަހިވަމުންދާގޮތުގައި މައިންބަފައިންނަށް އޭނާ ތަރުބިއްޔަތު ކުރެވޭނެއެވެ. ނުބައި ކަންކަމުން އެއްކިބާވެގެންވާ މާތް ރީތި އަދަބުތަކުން ގަހަނާ ވެގެންވާ ކުއްޖަކަށް ހެދޭނެއެވެ. އެހެންކަމުން މައިންބަފައިން މިކަންކަމަށް ހިޔާލު ނުކޮށް ދޫކޮށްލައިފިނަމަ ނުރަނގަޅު އާދަތައް ހިފެވި ނުބައިކަންކަމުގެ ފަރާތައް ލެނބި ހެޔޮނުބައި ވަކިކޮށް ނުގަނެވޭނޭ ވަލުޖަނަވާރަކަށް ވުރެ ދަށު ދަރަޖައަށްވެސް ހިނގައިދާނެއެވެ.
ޅަފަތުގެ ތަރުބިއްޔަތު ޣައިރު މުސްލިމުންގެ އަތްމައްޗަށް ދޫކޮށްލެވިއްޖެއްޔާ ކުއްޖާ ބޮޑުވާނީ އެބަޔަކުގެ ގޮތުގައެވެ. އެހެންކަމުން ''ރަސޫލުﷲ ޞައްލައްﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމްގެ އިސްވެދިޔަ ޙަދީޘްގައި އެކަމުގެ ޒިންމާ މައިންބަފައިންގެ ކޮނޑުގައި އެޅުއްވިއެވެ. އާދެ! އެފަދަ ހާލުގައި ކުއްޖާ ބޮޑުވާނީ މުލްޙިދެއްގެ ގޮތުގައެވެ، ނުވަތަ އެމީހުންގެ ޢަޤީދާއަށާއި އާދަކާދަތަކަށް ލެނބިގެންވާގޮތުގައެވެ. އިސްލާމްދީނަށް ނަފުރަތްތެރިވާ މީހެއްގެ ގޮތުގައެވެ.
No comments:
Post a Comment